كوفه
شهر كوفه نخستين شهر اسلامى است كه در سال 17 ه.ق. به دستور خليفه دوم و به دست سعد بن ابى وقاص سردار فاتح عراق و ايران در بخش ميانى عراق ساخته شد.اين شهر در آن روزگار از موقعيت سوق الجيشى مهمى بر خوردار بود و از سويى با صحرا و حجاز اتصال داشت و نيز شاخه اى از رودخانه فرات مرز شما لى شهر را تشكيل داده و هم جوارى آن با شهر باستانى حيره و كشتزارها و نخلستان هاى گسترده كه منابع غذايى ارزشمندى براى مردمان داشت بر موقعيت شهر مى افزود.
كوفه براى نخستين بار در سال 36 ه.ق.پايتخت دولت اسلامى گرديد و اين هنگامى بود كه امير المؤمنين (على عليه السلام ) براى جنگ جمل، مدينه منوره را به قصد عراق ترك كرد. بعدها به تدريج بر اهميت شهر افزوده شد و يكى از مراكز مهم علمى و سياسى جهان اسلام گرديد و جمعيت آن را كه بيشتر ايرانيان تشكيل مى دادند،افزون بر يك ميليون نفر دانسته اند.
امروزه شهر كوفه موقعيت پيشين خود را از دست داده و به عنوان يك بخش از توابع شهر نجف شمرده مى شود و فاصله دو شهر هشت كيلومتر است كه تقريباً به يكديگر متصل مى باشند.اين شهر به علت موقعيت جغرافيايى اش، از آب و هواى ملايم و خنك تر از نجف بر خوردار است.

جايگاه هاى زيارتى كوفه:
1-مسجد جامع كوفه:
يكى از چهار مسجد مهم و مقدس جهان اسلام (پس از مساجد مكه،مدينه و بصره) است.اين مسجد نخستين ساختمان شهر جديد التاسيس كوفه در سال 17 ه.بود.مسجدى است مربع به طول 110 متر و عرض 116 متر، صحنى وسيع و بدون سقف و ديوارى عظيم و مرتفع دارد ، همانند برج و باروهاى شهرهاى كهن،كه در دوران عضد الدوله ديلمى ساخته شده است.اين مسجد گنجايش چهل هزار نفر را دارد.
جايگاه هاى مقدس درون مسجد كوفه:
ستون ها و محراب هاى هفت گانه،اين محراب ها،محل نمازگزاردن برخى از معصومان و پيامبران عليهم السلام
مى باشد.
دكة القضاء، سكويى است كه بنا بر روايات،جايگاه قضاوت حضرت امير المؤمنين بوده است و در شمال شرقى مسجد قرار دارد.
بيت الطشت، در مجاورت دكة القضاء است و جايگاهى است كه در آن يكى از معجزات حضرت على عليه السلام به وقوع پيوست كه تفصيل آن در«مفاتيح الجنان »آمده است.
محراب امير المؤمنين، كه محل شهادت آن حضرت نيزمى باشد.اين محراب در ميانه ديوار جنوبى مسجد قرار دارد و در سمت راست آن جايگاه شبستان بزرگ ديگرى است كه بنا بر برخى روايات،آن جا محراب و محل شهادت على عليه السلام است.
محل به گل نشستن كشتى نوح،كه فضاى گودى است در ميانه مسجد.بنا بر روايات،كشتى حضرت نوح عليه السلام پس از مدت ها سرگردانى،در اين نقطه به خشكى رسيده است.
باب الثعبان (يا دروازه اژدها) ، يكى از دروازه هاى نخستين و كهن مسجد كوفه است كه در ميانه ديوار شمالى مسجد قرار دارد و در اين جا يكى از معجزات امير المؤمنين (على عليه السلام) ظاهر شده است.
2- حرم مسلم بن عقيل:
آرامگاه حضرت مسلم،اين شخصيت والا مقام در بيرون باروى مسجد كوفه و در سمت جنوب شرقى آن قراردارد كه به وسيله راهرو كوتاهى از مسجد مى توان به درون صحن آن قدم نهاد. حرم حضرت مسلم (عليه السلام) فضاى وسيعى در شرق مسجد كوفه را در بر گرفته و از گنبد طلايى بزرگ و چندين رواق و شبستان و ايوان تشكيل شده است.
3- آرامگاه هانى بن عروه:
در برابر حرم حضرت مسلم و در سمت شما لى صحن او قرار دارد.وى از شيعيان با وفا و ميزبان و همرزم مسلم بن عقيل در كوفه بود و به همراه او به شهادت رسيد.
4- آرامگاه مختار بن ابى عبيده ثقفى:
و ى سردارى است كه پس از واقعه كربلا به قيام پرداخت و انتقام خون آن شهداى بزرگوار را از قاتلان آنان ستاند و آنان را به جزاى اعمالشان در اين دنيا رسانيد.قبر او در گوشه شبستانى در حرم حضرت مسلم،از سمت جنوب قرار دارد.
5- خانه امير المؤمنين (عليه السلام) :
اين خانه در اصل منزل مسكونى ام هانى،خواهر على (عليه السلام) بوده كه حضرت پس از انتقال به كوفه آن را منزل خود قرار داد.اين خانه در بيرون مسجد كوفه و در زاويه جنوب غربى آن قرار دارد.ساختمان كنونى آن گر چه قديمى نيست ليكن در محل همان خانه حضرت ساخته شده است.
6- آرامگاه ميثم تمار:
و ى يكى از ياران با وفا و فدا كار امير المؤمنين على (عليه السلام ) بود كه بر اثر پايدارى در ايمان به آن حضرت به شهادت رسيد، امروزه آرامگاه او در فاصله 300 مترى از مسجد كوفه و در آغاز بزرگراه نجف-كوفه قرار دارد.
7- قصر دار الامارة،يا مقر والى كوفه:
اين ساختمان كهن ترين ساختمان اسلامى در عراق به شمار مى رود و به دست سعد ابن ابى وقاص در سال 17 ه.پس از ساختمان مسجد كوفه ساخته شد.دار الاماره ساختمانى است مربع شكل به ابعاد 36/110 متر و 24/110 متر كه امروزه تنها پايه ها و برخى ديوارهاى فرو ريخته آن باقى مانده است.اين قصر يكى از ساختمان هاى عبرت انگيز روزگار است.در آن قصر مسلم به شهادت رسيد و سر مبارك امام حسين (عليه السلام) و شهداى كربلا به نمايش گذاشته شد و سپس سرهاى قاتلان آن بزرگواران از سوى انتقام گيرندگان به نمايش در آمد. آن گاه ظالمان ديگرى سرهاى اين انتقام گيرندگان را بريدند و در آن به نمايش گذاشتند، «فاعتبروا يا اولى الابصار».
8- مسجد سهله :
يكى از مساجد مبارك شهر كوفه است، و روايات فراوانى در فضيلت عبادت در آن مسجد آمده است.اين مسجد در فاصله دو كيلومترى غرب مسجد كوفه واقع است و از صحنى وسيع به ابعاد 140 متر و 125 متر با ديوارى مرتفع تشكيل گرديده و در آن محراب هاى متعددى قرار دارد كه منسوب به معصومان عليهم السلام مى باشد و در ميانه سمت جنوب مسجد جايگاه بزرگى است كه بر روى گنبدى قرار دارد و به «مقام حضرت حجت عليه السلام » مشهور است.
9- مسجد صعصعة بن صوحان :
صعصعه يكى از ياران با وفاى امير المؤمنين عليه السلام بود.اين مسجد كه عبادتگاه وى است،در نزديكى مسجد سهله قرار دارد.
10- مسجد زيد بن صعصعه :
اين مسجد مبارك نيز در نزديكى مسجد پيشين قرار دارد.
11- مقام يونس (عليه السلام) :
اين جايگاه كه امروزه شكل و هيئت مسجد دارد،در ميان عامه مردم به غلط به آرا مگاه حضرت يونس بن متى (عليه السلام )شهرت يافته است.در قسمتى از گنبد خانه آن،محرابى است كه گفته مى شود امير مؤمنان (عليه السلام) در آن جا نماز گزارده است.اين مقام امروزه در كنار رودخانه فرات و در فاصله يك كيلو مترى از مسجد كوفه واقع است و بنا بر برخى روايات، حضرت يونس در اين جا از شكم نهنگ بيرون انداخته شد. بايد افزود كه آرامگاه حضرت يونس عليه السلام در شهر موصل بر بلنداى تپه اى قرار دارد وداراى گنبد و صحن و سرا است.
12- آرامگاه ابراهيم الغمر:
او ابراهيم فرزند حسن مثنى فرزند امام حسن مجتبى عليه السلام است،قبر او در سمت مغرب قبر ميثم تمار در محله اى به نام «حى كنده »مى باشد.او جد سادات طباطبايى است.

شهر كفل
اين شهر كه در فاصله 35 كيلومترى شمال شرق كوفه و در مسير بزرگراه نجف-بغداد قرار دارد شهر كوچكى است و نام خود را از قبر حضرت ذى الكفل عليه السلام كه يكى از بزرگان پيامبران بنى اسرائيل است و در اين شهر مدفون شده،بر گرفته است.
نام اين پيامبر حزقيل يا حزقيال است و به علت آن كه كفالت قوم يهود را در دوران اسارت در بابل به عهده داشت بدين نام معروف گرديد.اين پيامبر نزد قوم يهود از مقام والايى برخوردار است،زيرا توانست تورات حضرت موسى عليه السلام را پس از آتش گرفتن هيكل حضرت سليمان در اورشليم از سوى بخت نصر، مجددا باز نويسى كند.تا سال هاى پيش از دهه پنجاه ميلادى،هر ساله در ماه حزيران،هزاران يهودى براى زيارت آرامگاه او به اين شهر كوچك مى آمدند و به مدت يك هفته مراسم مذهبى انجام مى دادند.ساختمان آرامگاه از دوران مغول است و داراى گنبدى است مخروطى و كنگره دار.در قسمتى از آرامگاه، مسجدى كهن با گلدسته اى بر افراشته از همان دوران وجود دارد.در گوشه و كنار اين آرامگاه، قبور بسيارى از بزرگان يهود ديده مى شود.
در مدخل جنوبى شهر و در ميان نخلستان ها،آرامگاه رشيد هجرى يكى از ياران و شاگردان با وفاى امير المؤمنين على (عليه السلام) قرار دارد.وى در دوران معاويه به جرم پايدارى در دوستى و محبت به امير المؤمنين، به دستور او به شهادت رسيد.