تنگه چهارزبر در 35 کيلومتري غرب کرمانشاه و در جاده اصلی کرمانشاه – اسلام آباد معروف به راه کربلا قرار دارد، این تنگه همچون دروازه اي، تردد به اين شهر کرمانشاه را از سمت غرب کاناليزه مي کند که جاده ترانزيتي کرمانشاه خسروي از اين تنگه مي گذرد.
در سوم مرداد 1367 نيروهاي سازمان مجاهدين خلق (منافقين) با همکاري و هماهنگي ارتش عراق پس از عبور از مرزهاي جمهوري اسلامي ايران در محور قصرشيرين-سرپل ذهاب، بدون درگيري جدي تا اسلام آباد پيشروي کردند. و سپس به طرف کرمانشاه ادامه حرکت دادند.
در شرق تنگه چهارزبر رزمندگان اسلام راه را بر آنان مسدود ساخته و درگيري را آغاز نمودند. به اين ترتيب عمليات مرصاد در تاريخ 5/5/1367 آغاز گردي. با حملات نيروهاي خودي، نيروهاي منافقين که به آن نقطه دست يافته بودند به هلاکت رسيده يا تار و مار شدند. در تنگه چهارزبر بنايي به يادبود عمليات مرصاد احداث گرديده است، نمای بیرونی یادمان حالتی گنبدی شکل مانند مسجد و داخل آن به صورت یک موزه ساخته شده است که مزار 5 شهید گمنام در این یادمان زیارتگاه عاشقان است.

حضرت زينب(علیها السلام) سومين فرزند حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) است كه در پنجم جمادي ‏الاولي سال پنجم هجرت در مدينه منوره چشم به جهان گشود. اين نوزاد كه از هر جهت با شخصيت بزرگ علي(علیه السلام) سازگار و زينت پدر بود «زينب» نام گرفت. مادرش پاره تن رسول اللّه‏ (صلَّی اللّه علیه و آله و سلّم) و پدرش برادر و وصي پيامبر خاتم (صلَّی اللّه علیه و آله و سلّم) بود. كنيه مبارك حضرت زينب (علیها السلام) ام حسن و ام كلثوم و القاب آن حضرت عبارتند از: صدّيقه صغري، عصمه صغري، وليه اللّه‏ العظمي، ناموس كبري، شريكه الحسين و عالمه غير معلّمه، فاضله و كامله مي‏باشد. زينب (علیها السلام) از همان نخستين روزهاي كودكي، با مشكلاتي مواجه شد كه تحمل آن‏ها براي غير او كاري بس دشوار مي‏نمود. او در خردسالي با داغ رحلت جدش پيامبر (صلَّی اللّه علیه و آله و سلّم) مواجه شد، بعد از چند ماه در شهادت جانسوز مادرش زهرا (علیها السلام) به سوگ نشست و بعد از شركت در مراسم دفن مخفيانه مادر جوانش به دامان پر مهر و عطوفت علي (علیه السلام) پناهنده شد. زينب (علیها السلام) همچنان ناظر سكوت مظلومانه پدر بود و گريه ‏هاي نيمه شبش را در كنار چاه‏ هاي غربت نظاره مي‏ كرد تا اينكه دست‏ شقي ‏ترين فرد عالم، محراب كوفه را با خون امير مؤمنان (علیه السلام) گلگون نمود و زينب (علیها السلام) به همراه برادرانش در كنار بستر پدر، فرق شكافته او را ديد و اشك فراق ريخت و شهادت پدر را شاهد بود. مدت زمان زيادي نمي‏گذرد كه زينب (علیها السلام)در مدينه مسموم شدن برادرش امام حسن (علیه السلام) را تجربه كرده و در بقيع با او وداع كرد و بالاخره در سال 60 هجري زينب (علیها السلام) كه در كوران مصيبت‏ها آبديده شده بود، به همراه امام حسين (علیه السلام) قدم در سفر كربلا مي‏ گذارد و در فاجعه غمبار كربلا، به خون غلتيدن ده‏ها تن از بهترين عزيزان خود را به نظاره مي‏ نشيند.
زينب كبري (علیها السلام) بعد از عاشوراي خونين با صبر و استقامتي بي‏نظير، پيام جاودانه حضرت اباعبداللّه‏ (علیه السلام) را به جهانيان مي‏ رساند.
حضرت زينب (علیها السلام) بعد از واقعه كربلا و مشاهده آن همه مصائب و تحمل اسارت دوباره به مدينه مراجعت نمود و بنا به نقلي، بعد از حادثه قحطي در مدينه به همراه همسر سخاوتمند خويش، عبداللّه‏ بن جعفر طيار به منطقه شام كوچ كرد و در نيمه رجب سال 62 قمري در همان جا وفات يافت و در «قريه راويه دمشق» كه امروزه به «زينبيه» معروف است به خاك سپرده شد. قابل ذكر است كه در مورد محل دفن حضرت زينب (علیها السلام) اختلاف شديدي ميان سيره نويسان و تاريخ‏ن گاران وجود دارد، برخي نظير شيخ بهايي، محدث نوري، علامه بحر العلوم، محدث قمي، و از مورخان اهل سنت ابن حوراني و صيادي شافعي و جهانگرد معروف ابن بطوطه تصريح كرده‏اند كه حضرت زينب (علیها السلام) در سرزمين شام به خاك سپرده شده است. محمد حسن خان در «خيرات حسان»، سيد حسن صدر در «نزهه اهل الحرمين» و محقق و نويسنده بزرگ، محمد حسنين سابقي در كتاب «مرقد العقيله زينب (علیها السلام) » احتمال شام را تقويت كرده‏اند. محقق اخير با روشي عالمانه احتمال مصر را رد كرده و با قرائن و شواهدي اثبات كرده است كه حضرت زينب كبري (علیها السلام) در شام دفن شده است. اين در حالي است كه برخي ديگر محل دفن آن حضرت را در مصر و بعضي ديگر در بقيع مي‏دانند.
در مورد تعداد فرزندان حضرت زينب (علیها السلام) اختلاف نظر وجود دارد، ابن جوزي او را فقط داراي دو پسر به نام‏هاي عون و عبداللّه‏ مي‏داند. ابن حزم اندلسي معتقد است او يك دختر و يك پسر به نام علي داشته است. ابن اثير فرزندان او را پنج نفر دانسته و آنان را چنين ذكر مي‏كند: علي، عون اكبر، عباس، محمد و ام كلثوم. طبرسي فرزندان او را چهار نفر به نام‏هاي: علي، جعفر، عون اكبر و ام كلثوم مي‏داند. در هر حال سرگذشت دو تن از اين فرزندان يعني عون و ام كلثوم در تاريخ تا حدي روشن است بدين معني كه ام كلثوم را يزيد بن معاويه خواستگاري كرده بود، و پدرش عبداللّه‏ بن جعفر گفت: اختيار اين دختر در دست دايي ‏اش حسين‏ بن علي (علیه السلام) است و امام حسين (علیه السلام) با پيشنهاد يزيد مخالفت كرد و او را به پسر عمويش «قاسم بن محمد بن جعفر طيار» تزويج كرد و مهريه‏ اش را مزرعه‏ اي كه حضرت در اطراف مدينه داشت قرار داد. و عون در كربلا در ركاب امام حسين (علیه السلام) به شهادت رسيد.
كلمات و فرمايشات گهربار آن حضرت در خطبه هايي كه از آن حضرت روايت شده، خود قوي‏ترين دليل بر كمال فصاحت و بلاغت آن بانوي بزرگوار مي‏باشد. همان بانويي كه امام سجاد (علیه السلام) در حق ايشان فرمودند: «اَنْتِ بِحَمدِاللّه‏ِ عالِمَه غَيرَ مُعَلَّمَه وَ فَهِمَهٌ غَيرَ مُفَهَّمَه» يعني:
«اي عمّه! شما الحمدللّه‏ بانوي دانشمندي هستيد كه تعليم نديده، و بانوي فهميده هستي كه بشري تو را تفهيم ننموده است».
در اين‏جا مروري كوتاه به قسمتي از خطبه آن حضرت در مجلس يزيد كه يكي از بزرگ‏ترين حركت‏هاي آن حضرت، در واقعه كربلا بود كه دستگاه حكومت بني‏اميه را به شدّت لرزاند مي‏ كنيم:
«به خدا قسم اي يزيد! هرچه كردي بازگشت آن به سوي خودت خواهد بود، چرا كه تو جز پوست خود نشكافتي و جز گوشت خود ندريدي.
اي يزيد! در آن روزي كه خداوند بدن هاي پاك شهيدانمان را حاضر مي‏ كند تا حقوق خود را از ستمگر بستاند، تو بر رسول خدا (صلَّی اللّه علیه و آله و سلّم) وارد خواهي شد، امّا مي‏داني در چه حالي؟ در حالي كه خون عزيزان او را ريخته و حرمت ذرّيه او را از بين برده ‏اي. آري اي يزيد! از اين پيروزي ظاهري كه به دست آورده‏اي، غرق شادي مشو، و آن عزيزان را كه در كربلا به خاك و خون كشيده ي، مغلوب و مرده مپندار. كه خداوند مي‏ فرمايد: (كساني را كه در راه خدا شهيد شده ‏اند مرده مپنداريد. بلكه آنان زنده‏اند و در نزد خداي خود روزي مي‏ خورند).
و اي يزيد! براي تو همين بس كه حاكم در آن روز خداوند، و دشمن تو پيامبر خدا، و ياور و پشتيبان اهل بيت جبرئيل باشد. و به زودي كسي كه اين مقام را براي تو زينت داده و تو را بر گردن مسلمين سوار كرده است (يعني معاويه)، خواهد دانست كه چه جانشين بدي براي خود تعيين كرده و در روز جزا درخواهيد يافت كه بدترين مكان از آنِ كيست؟ و بدبختي و ضعف و زبوني شامل چه افرادي خواهد شد.
حضرت زينب (علیها السلام) شيرزن دشت كربلا سرانجام پس از عمري دفاع از طريق ولايت و امامت در 15 رجب سال 63 هجري قمري در ضمن سفري كه به همراه همسر گرامي شان عبداللّه‏بن جعفر به شام رفته بودند، وفات كردند و بدن مطهر آن بانوي بزرگوار در همان‏جا دفن گرديد.
مزار ملكوتي آن حضرت در دمشق، اينك زيارتگاه عاشقان و ارادتمندان اهل بيت عصمت و طهارت عليهم‏السلام مي‏باشد.
قريه‏ اي كه حضرت زينب (علیها السلام) در آن مدفون هستند در گذشته به «راويه» و اكنون به «زينبيه» مشهور است. در حال حاضر اين قريه به شهر متصل و در هفت كيلومتري شرق دمشق قديم به طرف فرودگاه واقع مي‏ شود. در خيابان اصلي اين شهرك از دور گنبد و مأذنه‏ هاي مقبره آن بانوي گرامي و دخت امام علي (علیه السلام) ديده مي‏ شود. گنبد اين مرقد طلايي است و در سمت شرقي و غربي آن دو مناره كاشي‏كاري شده قرار دارد. در مدخل غربي حرم و سمت راست آن داخل اطاق كوچكي سه قبر وجود دارد كه يكي از آن‏ها قبر «آيت‏ اللّه‏ سيد حسن يوسف مكي عاملي» متوفي 1397 قمري و ديگري علامه «سيد محسن امين عاملي» مؤلف «اعيان الشيعه» و سومين آن‏ها دختر ميرزا تقي بهبهاني مي‏ باشد.
در سال 1334 قمري صندوق چوبي منبت‏كاري شده ‏اي از طرف مردم ايران به مرقد مطهر حضت زينب (علیها السلام) اهدا گرديد و اين صندوق در مراسم باشكوهي كه بسياري از شيعيان سوريه و لبنان در آن حضور داشتند در روز بيستم شعبان 1334 قمري بر روي قبر آن حضرت نهاده شد و پيام سيد عبدالحسين شرف‏ الدين در اين مراسم خوانده شد. در سال 1393 قمري صندوق مذكور با صندوق بهتري كه توسط مردم ايران اهدا شده بود تعويض شد و ضريح طلاكاري گرديد.
امروزه مرقد مطهر به صورت يك چند ضلعي منظم درآمده است كه گرداگرد آن را صحني وسيع دربر گرفته است و در داخل صحن اتاق‏هاي متعددي وجود دارد كه محل اقامت زائران مي‏ باشد. در بالاي مدخل حرم حضرت زينب (علیها السلام)، نام ائمه دوازدگانه نقش بسته است و بر گرداگرد ديوار بيروني حرم خطبه حضرت زينب (علیها السلام) به همراه ترجمه فارسي آن نگاشته شده است. اين خطبه كه به صورت كاشي كاري زيبايي مي‏باشد توسط حاج ابوالقاسم همداني در سال 1383 ه . (1963 م.) ساخته شده است. درهاي حرم نيز توسط محمد تقي آل اسداللهي كاظمي در سال 1387 قمري ساخته شده است. و در سوي ديگر در نوشته شده: در دوره توليت سيد محسن مرتضي فرزند سيد رضا و با كمك سيد قاسم حسيني و تحت نظر شيخ محمد حسن مويد در سال 1387 قمري تهيه گرديد، خطاطي آن كار استاد حبيب اللّه‏ فضائلي است.
حرم حضرت زينب (علیها السلام) چهار در ورودي دارد. سقف شبستان و حرم از سه قسمت تشكيل شده كه به صورت پله‏اي بر روي هم قرار دارند و گنبد نيز در وسط آن قرار يافته است. بر روي اين گنبد آياتي از قران نوشته شده و طلاكاري آن در سال‏هاي اخير به وسيله ايران انجام شده است.
در سمت شرق صحن مطهر، مصلاي زينبيه به همت «آيت‏ اللّه‏ فهري زنجاني» نماينده مقام معظم ولي فقيه در سوريه ساخته شده و مراسم نماز جماعت، دعاي كميل و نماز جمعه در آن بر قرار مي‏ گردد. اين شبستان بسيار بزرگ مي‏ باشد. مساحت كل صحن، حرم و ساير مراكز وابسته حدود ده هزار متر مربع است. در حرم جمعا 114 اطاق وجود دارد كه 64 اطاق آن در صحن بزرگ و بقيه در صحن دوم و حسينيه‏ هاي اطراف است.
مقبره آن بانوي بزرگوار زينب كبري (علیها السلام) در وسط حرم با ضريحي نقره‏اي و اطراف آن هشت ستون كاشي‏كاري شده كه گنبد حرم بر آن استوار شده وجود دارد. ديوارهاي حرم مطهر تا نصف آن سنگ سفيد و بقيه آيينه‏ كاري بوده و جلوه‏اي از هنر و معماري ايراني اسلامي است. بناي داخل و خارج حرم و همچنين مناره‏ ها و گنبد از حدود بيست سال پيش است ولي توسعه ‏هاي اطراف صحن و تزيينات آن‏ها همگي از سوي جمهوري اسلامي انجام شده است.

منبع: راهنماى اماكن زيارتى و سياحتى در سوريه؛ احسان مقدس

تمامي شهيدان كربلا، به جز حضرت ابوالفضل، حربن يزيد رياحي و حبيب بن مظاهر، در نزديكي قبر حضرت امام حسين ( عليه السلام ) به خاك سپرده شده اند و قبرهاي آنان در سمت جنوب شرقي ضريح امام حسين ( عليه السلام )، به فاصله چند متري آن قرار دارد. اكنون اين قبرها، كه در داخل يك اتاقك دوازده متري و حاوي صندوق خاتم است، پنجره اي از نقره به طول پنج متر دارد و آرامگاه را مشخص مي كند. بر بالاي اين پنجره، اسامي حدود 120 تن از شهيدان كربلا، همراه با زيارت نامه مخصوص بر روي كتيبه اي از كاشي هاي آبي نقش بسته است. قبل از توسعه جديد حرم، يعني تا 1213 ق، اين قبرها بقعه اي جداگانه داشت و از حرم امام حسين ( عليه السلام ) مستقل و مجزا بود به گونه اي كه طواف پيرامون آن ميسر بود. سخن ابو حمزه ثمالي اين مطلب را تأييد مي كند: « سپس از حرم مطهر خارج شو و در مقابل قبور شهدا بايست ». كساني كه قبل از توسعه آن را ديده اند توصيف شان به همين گونه است. در 1213 ق، عمليات توسعه جديد آغاز شد و به دليل زياد بودن زائران و تنگيِ مكان زيارت، سيد علي طباطبايي و آيت الله شهرستاني براي تأمين رفاه زائران ديوار آن بقعه را برداشتند و راهروي درِ ورودي رواق جنوبي به مزار شهيدان را بستند و در قسمت شمالي آن، ضريحي از چوب ساج قرار دادند سپس ديوار حائل را برداشتند و آن را به حرم متصل كردند. با اين كار امكان طواف پيرامون مزار شهيدان از بين رفت اما فضاي زيارتي مناسبي ايجاد شد. در 1230 ق از سوي ملا محمد صالح برغاني ضريحي از برنج با كتيبه نقره اي حاوي شعرهاي محتشم كاشاني بر آرامگاه شهيدان نصب شد و صندوقي از خاتم نيز در داخل آن قرار گرفت. در اوايل قرن چهاردهم، انيس الدوله، همسر ناصرالدين شاه، ضريح نقره اي به طول حدود 80/4 در پنج شبكه و ارتفاع 70/1 براي آرامگاه شهيدان تقديم كرد. اين ضريح به جاي ضريح قبلي نصب شد و هم اكنون نيز در همان مكان باقي است. در 1361 ق صندوق خاتم كاري اين آرامگاه به كوشش محمد صنيع خاتم شيرازي تعمير شد و ديوارهاي مجاور ضريح را هنرمندان تواناي ايراني آينه كاري كردند.

منبع‌: عتبات عاليات عراق، دكتر اصغر قائدان