وقتی شب جمعه فرا می رسد، دوستداران و شیعیان علی ابن ابی طالب، دعایی را زمزمه می کنند که به دعای کمیل مشهور شده است. بر آن شدیم تا در گفت و گو با مسئول فرهنگی بعثه مقام معظم رهبری، به معرفی این شخصیت جهان اسلام بپردازیم که مشروح آن را در ذیل می خوانید...پس از جنگ تبوک بود که مردم یمن به اسلام گرویدند و پیامبر اکرم، معاذ بن جبل را که یکی از یاران خود بود با نامه ای جهت تعلیم احکام اسلام نزد آنها فرستاد. قبیله " نخع " یکی از قبایلی بود که در یمن می زیستند ، و کمیل از این قبیله بود. قبیله نخع پس از ظهور اسلام در مدینه، از اولین قبایلی بودند که به اسلام گرویدند و مردمی بسیار معتقد و سلحشور داشت و دو تن از بزرگترین یاران اسلام را در خود پرورش دادﻩ بود: مالک اشتر وکمیل بن زیاد
حضرت محمد(ص)، دعایی بسیار نادر در حق این قبیلـﻪ کردند: اللهم بارک فی النخع. (خدایا! برکتت را بر نخع مستدام دار)
ارتباط کمیل با علی(ع)، ازآنجا شروع شد که حضرت به دستور پیامبراکرم، برای انجام مأموریتی قبل ازحجة الوداع به یمن سفر نمود و در این سفر بود که حضرت علی (ع) در یمن برای مردم سخنرانی نمود و آنان با سخنرانی حضرت، مسلمان شدند. کمیل نیز در محضر علی(ع)، اسلام را پذیرفت و مجذوب حضرت گردید و از ایام جوانی تحت تعلیم و تربیت معنوی اسلام قرار گرفت و از شیعیان و معتقدان به خلافت و امامت امیرمؤمنان علی(ع) بعد از پیامبراکرم(ص) گردید. آنچه که کمیل را به درجه اخلاص رسانده بود ایمان واقعی او بود که وی را به دوستی علی(ع) کشانده و تا آخر عمر در جرگه دوستان با وفای حضرت قرار داده بود.
**کمیل و دفاع از ولایت
کميل در تمام مراحل زندگي، از ولايت اميرالمؤمنين علي(ع) دفاع کرد، هنگامي که اعتراضات مردم کوفه به والي آن ديار و عملکرد عثمان زياد شد، کميل و عمرو بن زراره فرزند قيس نخعي جزء اولين کساني بودند که پيشنهاد خلع عثمان و خلافت امام علي(ع) را مطرح کردند.
آنان، مردم را دور خود جمع کرده و به سخنراني پرداخته و گفتند: "اي مردم، عثمان در حالي که حق و باطل را به خوبي از هم تشخيص مي دهد ، عمداً آن را پشت سر انداخته و ناديده گرفته است. اشخاص پست و ناشايست را بر جان و مال پاکان و صلحاي شما مسلّط کرده و به آنها قدرت و حکومت داده است...".
كميل و صعصعه و برخي از شيعيان امام علي(ع) نزد معاويه رفته و از او با لحني شديد درخواست نمودند از مقام خود كنارهگيري نمايد! معاويه كه از آنان به ستوه آمده بود، آنها را نزد عثمان فرستاد و عثمان نيز آنها را به شهر «حِمص» تبعيد نمود.
**کمیل راوي حديث
کميل بن زياد از راويان حديث به شمار مي آيد. او از امام علي(ع)، روايات زیادی نقل کرده که به عنوان نمونه به یک روایت اشاره می شود؛ كميل ميگويد: از امام علي(ع) سؤال كردم اركان اسلام كدام است؟
حضرت فرمود:" هفت چيز؛ عقل كه اساس صبر است، حفظ آبرو و راستگويي، تلاوت قرآن، آن چنان كه شايسته است، دوست داشتن و دشمن داشتن در راه خدا، شناخت حقّ آل محمّد و معرفت به ايشان، بجا آوردن حقّ برادران ديني و حمايت از آنها، با مردم رفتار نيك داشتن."
**خاطرات کميل
کمیل از اصحاب و یاران خاص و محرم اسرار علی(ع) بود. در طول مدت معاشرت با علی(ع)، خاطرات زيادي از آن بزرگوار دارد که به مواردي از آن اشاره مي کنيم؛
-گفتگو با مردگان
کميل نقل مي کند : همراه مولا علي(ع) از شهر خارج شديم، هنگامي که به گورستان رسيديم، حضرت نظري به قبرستان انداخت و فرمود : يَا أَهْلَ الْقُبُورِ، يَا أَهْلَ الْبَلاءِ، يَا أَهْلَ الْوَحْشَةِ، مَا خَبَرُ مَا عِنْدَکُمْ؟ ............
اي اهل قبور، اي اهل بلا، اي اهل وحشت، چه خبري نزد شماست؟ خبري که نزد ماست اين است که، همانا اموالتان تقسيم شد، فرزندانتان يتيم شدند و همسرانتان ازدواج کردند، اين خبري است که نزد ماست، چه خبري نزد شماست؟ سپس رو به من کرد و فرمود: اي کميل اگر به آنها اذن مي دادند درجواب مي گفتند: فَاِنَّ خَيْرَ الزّادِ التَّقوي سپس گريه کرد و فرمود : يا کُمَيل، الْقَبرُ صُنْدُوقُ الْعَمَلِ وَ عِنْدَ الْمَوْتِ يَأْتِيْکَ الْخَبَر ( اي کميل، قبر صندوق عمل است و هنگام مرگ، ديده مي شود.)
-دعاي کميل
«دعاي كميل» از ادعيه معروفه است و علاّمه مجلسي فرموده كه بهترين دعاهاست و آن دعاي حضرت خضر (ع) ميباشد. حضرت اميرالمؤمنين(ع) آن را به كميل تعليم فرمود. در شبهاي نيمه شعبان و در هر شب جمعه خوانده ميشود و براي نجات از شرّ دشمن و وسعت رزق و روزی و آمرزش گناهان، نافع است. کميل در اين باره مي فرمايد : با مولايم علی عليه السلام در مسجد بصره نشسته بودم، عده اي از اصحاب امام، دور او را گرفته بودند، يکي از اصحاب از امام پرسيد: مراد از فرمايش خداوند که مي فرمايد: فِيها يُفْرَقُ کُلُّ أَمْر حَکِيم چيست؟
حضرت فرمود : مراد شب نيمه شعبان است. به آن کسي که جانم در دست اوست، بنده اي از بندگان خدا نيست مگر اينکه آنچه از نيک و بد بر او جاري مي شود در شب نيمه شعبان تا آخر سال در مثل چنين شبي براي او تقسيم مي گردد و هيچ بنده اي آن شب را احيا نمي دارد و دعاي خضر را نمي خواند مگر اين که دعاي او مستجاب مي شود .سپس حضرت به منزل رفت، شبانگاه به خانه مولا رفتم و در را کوبيدم، فرمود: اي کميل، تو را چه مطلبي است؟
جواب دادم: اي اميرالمؤمنين(ع)، درباره دعاي خضر آمده ام . حضرت فرمود: بنشين و چون اين دعا را حفظ کردي در هر شب جمعه يا در ماهي يک بار يا سالي يک بار يا در عمرت يک بار، آن را بخوان که خدا براي تو چاره مي سازد و ياري ات مي کند و روزي ات مي دهد و مغفرت الهي شامل تو مي شود.اي کميل، طول مدت رفاقت تو با ما واجب شد که خواهش تو را انجام دهيم. سپس فرمود بنويس:
اَللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ الَّتِي وَسِعَتْ کُلَّ شَيْء...
-کمیل مطیع ولایت
کمیل در هر سه جنگي كه در زمان حضرت اتفاق افتاد، حضور داشت. پس از شهادت امام علی عليه السلام کمیل یکی از اصحاب راستین امام حسن عليه السلام بوده و به عنوان یکی از پرچمداران شیعه به شمار می آمد و در واقعـﻪی صلح، همانند امامش برخورد کرد، وتسلیم امام بود.وی در زمان شهادت امام حسن عليه السلام، در مدینه نبود و در زمان امام حسین عليه السلام نیز دستگیر شد، و تا یک روز بعد از واقعـﻪی عاشورا در زندان بود. پس از آزادی در قیام های کوفه به افشاگری پرداخت، و در کنار مختار جنگید و بعد از آن سال ها در تاریخ محو شد و جز امام سجاد عليه السلام کسی از او خبر نداشت.مدت ها بعد، حَجاج بن یوسف ثقفی به حکومت رسید، وی از خونخوارترین حاکمان تاریخ بود که سی سال حکومت کرد و در این مدت، به غیر از جنگها، صد و بیست هزار شیعه را سر برید کسانی را سر برید که کسی جرأت چپ نگاه کردن به آنها را نداشت از جمله سعید بن جبیر،وقنبر(غلام امیرالمؤمنین(ع) ).
حَجاج مدتی دنبال کمیل بود و چون او را پیدا نمی کرد ، قبیله و خانوادﻩی او را تحت فشار قرار داد حجاج حقوق و مزایاي قوم او را قطع كرد. تا کمیل خود را معرفي نمايد.
سرانجام كمیل نتوانست ناراحتي و سختي خانواده و قوم خود را تحمّل كند با خود گفت : من دیگر پیر شده ام و عمرم به پایان رسیده ، سزاوار نیست قوم خود را محروم كنم ، و به این ترتیب خود را تسلیم حَجاج كرد و نزد او رفت .
حَجاج كه دید كمیل با پاي خود آمده است گفت : دوست داشتم تو را دستگیر مي كردم (حالا با پاي خود آمده اي ).
كمیل گفت : صدایت را بر من بلند نكن و مرا از مرگ نترسان ، به خدا كه از عمر من جز اندكي نمانده است ، هرگونه كه می خواهي حكم كن كه خدا را وعده گاهي است و بعد از قتل حسابي در كار است (و باید پاسخگو باشي ) و بدان كه امیرالمؤمنین علی(ع) به من خبر داده است كه قاتل من تو هستي .حَجاج گفت : پس حجت بر تو تمام است . (یعني براي صدق كلام علي هم شده باید تو را بكشم) كمیل گفت : بله اگر تو قاضي باشي و قضاوت كني . در اين هنگام حجاج نام امام علی عليه السلام را بر زبان آورد و کميل صلوات فرستاد. حجاج که به شدت عصباني شده بود گفت : به خدا قسم فردي را بر تو مي گمارم که کينه اش نسبت به علي از محبت تو به او بيشتر باشد .
آنگاه «ادهم قيسي» را که در دشمني با اهل بيت عليهم السلام معروف بود، بر او گمارد و او سر از بدن کميل جدا کرد. اين افتخار در 90 سالگي كميل و در سال 83 هجري نصيب كميل گرديد .
مرقد مطهر كميل در شمال شرقي نجف اشرف در محله حنّانه و در جاده اصلی نجف – كوفه قرار دارد.
شنبه 90/8/28
