گرچه در تمام ماه‌ها خداوند همواره بركاتش را براي انسان‌ها ارزاني داشته و تمام ايام پر بركت هستند، اما برخي روزها و ماه‌ها از ويژگي و شادي افزون‌تري برخوردارند، از جمله "ربيع‌الاول"؛ ماهي كه آثار رحمت خداوند هويداست و ذخاير بركات خداوند و نورهاي زيبايي او بر زمين فرود آمده است، ماهي كه بعد از پشت سر گذاشتن محرم و صفر؛ بهار ماه‌ها محسوب مي‌شود.
ماه ربيع‌الاول آميخته با خاطره غم‌انگيزي چون شهادت امام حسن عسكري(ع) و مطابق روايت معروف، ماه ميلاد مبارك پيامبر گرامي اسلام (ص) و حضرت صادق(ع)، هجرت پيامبر اكرم (ص) از مكه به مدينه، آغاز امامت پربركت حضرت بقية اللّه (عج) و ماه رخداد واقعه عظيم «ليلة‌المبيت» است.
اعمال و وقايع رخ داده در ماه ربيع‌الاول به عنوان سومين ماه قمري به اين شرح است؛
شب اول:
اين شب به نام «ليلة المبيت» مزين است، در اين شب يك حادثه مهم تاريخي واقع شد و آن اين كه در سال سيزدهم بعثت، رسول خدا (ص) از مكه به قصد هجرت به سوي مدينه، از شهر خارج و در «غار ثور» پنهان شدند و اميرالمومنين براي اغفال دشمنان، فداكارانه در بستر رسول خدا خوابيد.
آيه شريفه «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ؛ بعضي از مردم (با ايمان و فداكاري) جان خود را در برابر خشنودي خدا مي‌فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است» در حقّ آن حضرت نازل شد.
سال هجرت رسول خدا (ص) مبدأ تاريخ مسلمانان است و تحوّلي عظيم در جهان اسلام روي داد.
روزه گرفتن به شكرانه سلامتي پيامبر اعظم و اميرمومنان از گزند كفار و مشركان در اول ربيع‌الاول.
خواندن زيارت پيامبر (ص)و حضرت علي (ع) در اين روز.
روز هشتم:
در روز هشتم ربيع الاول سال ۲۰۶، شهادت امام حسن عسكري(ع) طبق روايتي واقع شده است و از همان روز، امامت حضرت صاحب الزمان حجة بن الحسن آغاز شد.
در اين روز شايسته است زيارت امام حسن عسكري (ع) خوانده شود.
و البته بسياري معتقدند روز نهم ربيع الاول، آغاز امامت امام زمان (عج) است، بين روز هشتم و نهم ربيع بين محدثان اختلاف است. اينگونه نيست كه فرداي روز شهادت امام يازدهم آغاز امامت امام دوازدهم باشد، بلكه توام با شهادت يك امام، آغاز امامت امام بعدي است چرا كه امامت ايشان از قبل مشخص بوده است.
روز دهم
روز ازدواج رسول خدا (ص) با حضرت خديجه كبري (س) است.
روز دوازدهم:
اين روز مطابق نظر مرحوم شيخ كليني و مسعودي و همچنين مشهور ميان اهل سنت، روز ولادت با سعادت نبي مكرم اسلام (ص) است.
همچنين در اين روز، رسول خدا (ص) بعد از ۱۲ روز كه مسير راه ميان مكه و مدينه را پيمود، وارد مدينه شدند. و نيز روز انقراض دولت بني مروان در سال ۱۳۲ است.
روز چهاردهم:
در سال ۶۴ در چنين روزي، يزيد بن معاويه به هلاكت رسيد.
وي پس از سه سال و 9 ماه خلافت كه همراه با جنايات عظيمي بود كه مهمترين آن واقعه كربلا و شهادت ابي عبداللّه الحسين (ع) و يارانش است، در سن 37 سالگي در منطقه «حوران» زندگي ننگين‌اش به پايان رسيد. جنازه‌اش را در دمشق دفن كردند، ولي اكنون اثري از او نيست.
شب هفدهم:
طبق روايات مشهور شيعه، شب ولادت حضرت خاتم الانبيا، رسول اكرم (ص) است.
غسل به نيت روز هفدهم ربيع الاوّل. (فلاح السائل، صفحه ۶۱ )
۲) روزه: كه براي آن فضيلت بسيار نقل شده است، از جمله در رواياتي از ائمه معصومين آمده است: كسي كه روز هفده ربيع را روزه بدارد، خداوند براي او ثواب روزه يك‌سال را مقرر مي‌فرمايد. (اقبال، صفحه ۶۰۳ )
۳) دادن صدقه، احسان كردن و شاد بودن مومنان و به زيارت مشاهد مشرفه رفتن.
۴) زيارت رسول خدا (ص) از دور و نزديك؛ در روايتي از آن حضرت آمده است: هر كس بعد از وفات من، قبرم را زيارت كند مانند كسي است كه به هنگام حياتم به سوي من هجرت كرده باشد، اگر نمي‌توانيد مرا از نزديك زيارت كنيد، از همان راه دور به سوي من سلام بفرستيد.
۵) زيارت اميرالمومنان علي (ع) نيز در اين روز مستحب است؛ با همان زيارتي كه امام صادق (ع) در چنين روزي كنار ضريح شريف آن حضرت (ع) وي را زيارت كرد.
همچنين يك‌سال قبل از هجرت رسول خدا (ص)، در چنين شبي معراج آن حضرت صورت گرفت.
