ابراهيم بن مالك اشتر
ابو نعمان ابراهيم، فرزند شجاع و دلاور مالك اشتر و انتقام گيرنده خون شهيدان كربلا، در جنوب شهر دُجيل، در هشت فرسخي سامراء و در نزديكي جاده قديم بغداد ـ سامراء به خاك سپرده شده است.
ابراهيم فرمانده كل سپاه مختار بود كه در زمان عبدالملك مروان بر خليفه وقت قيام كرد و بصره، كوفه و ساير شهرهاي عراق را به تصرف در آورد.
امروزه، مزار اين دوست دار اهل بيت زائران زيادي دارد. بناي بقعه در عصر صفويه تجديد و بر سر در ورودي آن نوشته شده است: « هذا قبر المرحوم ابراهيم بن مالك اشتر النخعي، علم دار رسول الله، 1089 ق ». آستان ابراهيم حرمي وسيع و گنبدي از گچ و آجر دارد كه به تازگي توسط حاج محمود المجيد تعمير و تجديد بنا شده است.
صولي كاتب ( 176ق ـ 243 ق )
ابو اسحاق ابراهيم بن عباس بن محمد بن صول، معروف به صولي كاتب، از نويسندگان و انديشمندان قرن دوم هجري است كه در سامراء خاك شده است.
ابن سكيت ( 186ق ـ 244 ق )
ابو يوسف يعقوب بن اسحاق اهوازي، معروف به ابن سكيت، از اصحاب و ياران امام جواد(عليه السلام) و امام هادي است. او در عصر متوكل به شديد ترين وجهي به دستور خليفه به قتل رسيد و زبان او، كه به ستايش امام علي(عليه السلام) و دو فرزندش از كام بيرون آمده بود، به دست دژخيمان خليفه براي هميشه از كام برآمد. ابن سكيت اهل علم و شعر و ادب و مورد اعتماد امامان شيعه بود.
نجاشي ( 372ق ـ 450 ق )
ابوالعباس احمد بن عباس بن محمد، صاحب تأليف مشهور رجال، در مطير آباد، نزديك سامراء دفن شده است. او از رجال شناسان برجسته شيعه و مورد اعتماد عالمان شيعي بود و كتابش به نام خود او معروف است.
شيخ رضا همداني ( 1250 ق ـ 1322 ق )
علامه شيخ رضا فرزند شيخ هادي همداني نجفي از مراجع تقليد قرن سيزدهم هجري و صاحب تأليفاتي در فقه و اصول از جمله مصباح الفقيه است. او را در رواق سمت پايين پاي عسكريين دفن كرده اند.
زرقاني شيرازي ( ف 1310 ق )
شيخ محمد حسين زرقاني شيرازي، از عالمان بزرگ شيراز و از شاگردان ميرزاي شيرازي بزرگ در زاويه صحن مقدس عسكريين، نزديك پنجره هاي سرداب مطهر دفن است.
آن بزرگوار به هنگام ساختن حسينيه اي در سامراء، به داخل چاه آب آن افتاد و فوت كرد. علت اين حادثه روشن نيست.
سيد محمد شريف ( ف 1322 ق )
سيد محمد شريف بن محمد طاهر حسيني تويسركاني از عالمان و رجال صاحب تأليف قرن چهاردهم هجري در رواق شرقي حرم به خاك سپرده شده است.
نوري ايلكايي ( ف 1320 ق )
شيخ ابراهيم كبير نوري ايلكايي عالم، فقيه و از شاگردان ميرزاي شيرازي بزرگ و ميرزا محمد تقي شيرازي است. قبر او در رواق غربي، پايين پاي مبارك امامين، قرار دارد.
حاج ميرزا محمد حسين شيرازي ( ف 1338 ق )
حاج ميرزا محمد حسين فرزند ميرزا خليل الله شيرازي از عالمان مهاجر به سامراء و شاگرد ميرزاي شيرازي بزرگ بود و در فقه تبحر داشت. او را در رواق حرم به خاك سپردند.
سيد حسن كليددار ( ف 1345 ق )
سيد حسن كليددار فرزند سيد رضا، از كليدداران و متوليان آستان مقدس، در رواق مطهر امامين دفن شده است.
منبع: عتبات عاليات عراق؛ دكتر اصغر قائدان
